Son küresel hava kirliliği raporu, genel olarak, dünya çapında 6 erken ölümden 1’inin veya 9 milyon insanın erken ölmesinin küresel hava kirliliğinden kaynaklı kirlilikten kaynaklandığını gözler önüne serdi. Kurşun zehirlenme alarmı verilerek önlem alınması istendi.
PARİS-Geçtiğimiz Çarşamba gü- nü yayınlanan yeni bir küresel ha- va kirliliği raporuna göre, kirlilik 2019’da yaklaşık 9 milyon insanın erken ölmesine neden oldu ve uzmanlar, dışarıdaki havayı solumak tan kaynaklanan ölümlerin artması ve kurşun zehirlenmesinin “korkunç” bedeli için alarma geçti.
“Havada, suda ve toprakta insan kaynaklı atıklar nadiren insanları anında öldürür, bunun yerine kalp hastalığına, kansere, solunum problemlerine, ishale ve diğer ciddi hastalıklara neden olur” diyen, Lancet Kirlilik ve Sağlık Komisyonu, kirliliğin küresel sağlık üzerindeki etkisinin “savaş, terör, sıtma, HIV, tüberküloz, uyuşturucu ve alkolden çok daha büyük” olduğunu açıkladı. “Kirlilik, insan sağlığı ve gezegen sağlığı için varoluşsal bir tehdittir ve modern toplumların sürdürülebilirliğini tehlikeye atmaktadır” diye de ekledi.
Küresel incelemeler hava kirliliğinin 2019 yılında dünya çapın da toplam 6.7 milyon ölüme neden olduğunu, iklim değişikliğiyle “do lu” olduğunu, çünkü her iki sorunun ana kaynağının fosil yakıtları ve biyoyakıtları yaktığını buldu.
Raporun baş yazarı Küresel Sağlık ve Kirlilik İttifakı’ndan Richard Fuller, “Temiz ve yeşil bir şekilde büyümeyi başaramaz sak, çok yanlış bir şey yapıyoruz. Bu şeyler çok bağlantılı ve bunlarla başa çıkma stratejileri, baş tan sona dalgalanma etkilerine sahip. Tüm bunların yanında daha önemlisi kimyasal kirlilik biyolojik çeşitliliğe de zarar veriyor” diye açıkladı.
Araştırmacılar, Afrika’da görülen önemli gelişmelerle birlikte, iç mekan hava kirliliği, güvenli olmayan içme suyu ve yetersiz sanitasyon ile bağlantılı ölüm oranlarında bir azalma olduğunu kaydetti. Araştırmacılar, özellikle hava kirliliğinin nedenlerinin iklim değişikliğine neden olanlarla büyük ölçüde aynı olduğunu söyledi. Kimyasal kirlilik artarken, tek başına kurşun zehirlenmesi sonucu 900 Bin ölüm vakası gerçekleşti. Raporda, güvenli bir ortam olmadığını öne süren yeni araştırmalar ışığında muhtemelen “önemli bir eksik sayım” olduğu konusunda da uyarılar yayımlandı. Ancak insanlar, büyük ölçüde kurşun-asit pillerin ve e-atıkların düzensiz geri dönüşümü nedeniyle zehirli maddeye maruz kalmaya devam ediyor. Kirlenmiş mutfak baharatları da ayrı bir suçlu. Fuller, kalp hastalığının, arterleri sertleştiren kurşuna maruz kalmaktan kaynaklanan hemen he- men tüm erken ölümlerin nedeni olduğunu söylerken; “Çoğunluk la yoksul ülkelerde kurşunun da ha da kötüleşmesi ile ölüm sayısının artması açısından çok da- ha korkunç” diyor.
Yüz milyonlarca çocuğu etkilediği tahmin edilen kandaki yüksek kurşun seviyeleri de beyin gelişimine zarar verir ve ciddi bilişsel işlev kayıplarıyla bağlantılı olduğu belirtiliyor. Afrika’da kurşunla ilgili IQ kaybından kaynaklanan ekonomik kayıplar, gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık yüzde 4’üne eşdeğerken, Asya’da yüzde 2.
Raporda, kurşunun davranış bozukluklarındaki artış ve ekonomik üretkenliğin azalmasıyla da bağlantılı olduğu ve küresel ekonomik kayıpların yılda yaklaşık 1 Trilyon Dolar olduğu tahmin ediliyor. Raporda, yerel hava kirliliğini etkili bir şekilde azaltan daha zengin ülkeler, denizaşırı ülkelerde daha yüksek üretim seviyelerine sahip ülkelere “yerini değiştirdiğini” belirtiliyor. Ayrıca, gelişmekte olan ülkelerde ihracat için üretilen tahıllar, deniz ürünleri, çikolata ve sebzeler kurşun, arsenik, kadmiyum, cıva ve pestisitlerle kirlenen toprak ve sular sonucunda kirlenmekte ve bunun yenilmesinin bile sağlık açısından risk oluşturduğu açıklanıyor; “küresel gıda güvenliğini giderek daha fazla tehdit haline geliyor” deniliyor.